آن‌چه برای مردم «عالی» است، برای شاعر «عادی» است

انتشار در28 فوریه 2021 ساعت 1:58 ق.ظ سرویس:یادداشت 5 دیدگاه 147 بازدید

آن‌چه برای مردم «عالی» است، برای شاعر «عادی» است

مروری بر کتاب «نیما، نازیسم و کمونیسم» نوشته دکتر «کاظم رحیمی‌نژاد»

نوید بازیار:‌ کتاب نیما، نازیسم و کمونیسم شامل سه بخش اصلی است:

۱)مروری بر زندگی اجتماعی ـ ادبی نیما یوشیج

۲)اصول و قواعد شعر نیمایی

۳) نیما، نازیسم و کمونیسم

مولف در بخش نخست، کودکی، جوانی، دوره رضاشاه و پس از شهریور ۱۳۲۰ را بررسی می‌کند تا خواننده کتاب، شعر نیمایی و ضوابط آن را درست درک کند. حوادث دوران کودکی و نوجوانی نیما، ذخایر ذهنی او را تشکیل می‌دهند و بعدها به انحای گوناگون در اشعار کلاسیک و نوین او بروز می‌کنند. پس برای درک بهتر اشعار نیما ـ که شاعری پیشرو و نیز اجتماعی است ـ آگاهی از زمینه زیستی او ضروری است. هر چند این قاعده در مکتب «نقد نو» (New criticism) پذیرفتنی نیست.

بخش دوم کتاب، ویژگی‌های اصلی شعر نیما را که بدین قرار است بر می‌شمرد:

۱)ارائه فرم نو در شعر

۲) رعایت منطق گفتار (دیکلاماسیون)

۳) جایگزین کردن ساختار عینی(objective) به‌جای ساختار ذهنی(subjective)

و همچنین نحوه تصویرپردازی خاص نیما.

مولف با آوردن مصداق‌های شعری و تحلیل هرکدام از آنها، راهی به برطرف کردن ابهامات موجود درباره «دبستان نیما» می گشاید.

رحیمی‌نژاد مهم‌ترین رویکرد نیما در گستره محتوا را نگاه متفاوت وی به «حماسه» می‌داند و در بخش پایانی کتاب که اساس کار مولف بر آن نهاده شده است، به بررسی «حماسه» در شعر نیما می‌پردازد.

نویسنده کتاب پس از تعریف کوتاهی از حماسه، نگرش‌های متفاوت فیلسوفان غربی از جمله رولان بارت، تئودور آدورنو، ماکس هورکهایمر ـ فیلسوفان مکتب فرانکفورت ـ و ارنست کاسیرر را نسبت به عنصر «حماسه» آورده و سپس به تشریح حماسه در اشعار نیما از دیدگاه انتقادی می‌پردازد.

«به عقیده منتقدان مدرنیته، سلطه انسان بر انسان وقتی از بین می رود که «سلطه» به‌طور کامل محو شود و «خود ابزاری» جایش را به «خود انتقادی» بدهد و حیطه‌های مختلف زندگی انسان به‌ویژه دو قلمرو علم و معنویت با هم آشتی کنند.»/ ص ۲۷

گاهی شاعر، پایداری حماسی را به‌صورت مستقیم توصیه می‌کند:

«پی دشمن لجاجت کن!

چون لجاجت کند، سماجت کن!

مرد را زندگی چنین باید

خیز با قوت دل و امید!»

و گاه وزن عروضی شعر، به‌شکل مضاعف بر حماسه تاکید می کند:

«فرمان بداد آتش را با دهان خود

در ولوله فکنده دل از دوستان خود.»

دکتر کاظم رحیمی نژاد هم‌اکنون استادیار آموزش زبان فارسی در دانشگاه فرهنگیان شیراز است. او پیش از این، کتاب «تجربه‌های همه تلخ» را که در آن به بررسی شعرهای سیاسی ـ اجتماعی مهدی اخوان ثالث می‌پردازد منتشر کرده است.

کتاب نیما، نازیسم و کمونیسم را نشر قلمکده درسال ۱۳۹۷ چاپ و منتشر کرده است.

از این نویسنده بخوانید:

زیستار ادبی فکری نویسندگان نامی جهان

بهترین دارو برای انسان، «انسان» است

منتظر چیزی نباش! همین زندگی امروزتو بچسب

عطرِ نابِ ادبیات که در جانم می پیچد

غیر انسانی‌ترین سرگذشت، سرگذشت انسان‌هاست!

تو حسودی؟ احساس کمبود می‌کنی؟

نقدی بدون دشنه و نوشابه

روزگارِ فرشته‌جویی