استقرار دکل­های هوایی برق در فضاهای شهری از منظر منابع معتبر علمی و پژوهشی

انتشار در۱۷ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۲:۴۶ ق.ظ سرویس:شهر و شهروند 2 دیدگاه 68 بازدید

استقرار دکل­های هوایی برق در فضاهای شهری از منظر منابع معتبر علمی و پژوهشی

آفتاب لارستان: چند هفته ای است بحث عبور دکل های انتقال نیرو از مرکز شهر لار در رسانه ها و گروه های مجازی داغ شده است. این موضوع به قدری مورد حساسیت مردم قرار گرفت که اعضای شورای شهر و شهردار لار خبر از توقف این طرح دادند. حالا در این باره دکتر مجتبی آراسته مدیرگروه شهرسازی دانشگاه دولتی لار مقاله ای تهیه و تدوین کرده است که در ادامه می خوانید:

***

دکتر مجتبی آراسته*: اخیرا طرح مباحثی پیرامون نصب خطوط برق فشار قوی ۶۳ کیلوولت در مسیر بلوار ولایت و شهید امامی افکار عمومی را در فضای حقیقی و مجازی، مشغول و نگران نموده است. قبل از پرداختن به مباحث تخصصی پیرامون این موضوع، بر خود لازم می­دانم خرسندی خود را از جریان آزاد اطلاعات در فضای مجازی که می­تواند نویدبخش فضای گفتگومحور میان اقشار مختلف جامعه باشد و به حل مسائل شهری از طریق کنش­های ارتباطی مفید منجر شود، ابراز نمایم. طی چند روز اخیر و همزمان با رصدی که اینجانب از فضای حقیقی و مجازی پیرامون این موضوع داشتم، یکی از نکاتی که در مباحث طرح ­شده میان مدیران و همشهریان محترم دیده می­شد، ذکر شواهد و تجربه­هایی ناشی از آسیب یا عدم آسیب­های ممکن ناشی از عبور این خطوط در فضاهای شهری بود که بعضا به اثبات علمی نرسیده بود. نباید از یاد برد که امروزه موضوع پژوهش در کلیه حوزه­های آموزشی و اجرایی از جایگاه قابل توجهی برخوردار بوده و اکتفا به ذکر یافته­های شهودی در هیچ محفل علمی و عمومی، اقناع­کننده نخواهد بود. امروزه انتقال خطوط پرفشار (ولتاژ بالا) و حتی کم فشار (ولتاژ پایین) برق به صورت زیرزمینی در شهرهای کشورهای توسعه یافته و حتی در حال توسعه، به امری بدیهی تبدیل شده است؛ زیرا علاوه بر اثبات آسیب­ها و ریسک­های ناشی از احداث این خطوط در فضاهای شهری در منابع معتبر علمی(۱)، از جنبه آسیب به کیفیات فضایی و منظر شهری نیز امری اثبات­شده و غیرقابل اجتناب از نگاه متخصصین شهرسازی خواهد بود. این نوشتار کوتاه، در ادامه تنها از همین دو بُعد، به آسیب­شناسی خطوط پرفشار توزیع برق در فضاهای شهری خواهد پرداخت:

سلامت جسمی و روانی: از نظر سلامت جسمی – روانی، خطرات ناشی از احداث خطوط هوایی پرفشار برق را می­توان در چهار دسته طبقه­بندی نمود: ۱) ریسک رویداد طبیعی: بوجود آمدن مشکل در شبکه انتقال در اثر عوامل طبیعی همچون طوفان، سیل و زلزله ۲) ریسک بهداشتی: عدم رعایت حریم مجاز و پیشروی افراد در حریم، پرتاب اشیاء بر روی شبکه انتقال، سرقت سیم، سرقت نبشی و برخورد خودرو با پایه و دکل و انواع بیماری های جسمی و روانی در اثر قرار گرفتن در معرض امواج الکترومغناطیس. ۳) ریسک فنی – ایمنی:

-اشتباه در تنظیمات، اشتباه در محاسبات طراحی، فرسودگی و زنگ­زدگی، کلیدزنی، پدیده کرونا و فلش­آوِر سیم برای تجهیزاتی نظیر سیم، رله، مقره، سرکابل، جمپر و سکسیونر. ۴) ریسک زیست محیطی: برخورد پرندگان، وجود آلودگی (گرد و غبار) و احتمال ایجاد قطعی در شبکه (نظیر حادثه قطع برق در اهواز در بهمن ماه ۱۳۹۵)، برخورد درخت و صائقه به کلیه تجهیزات انتقال نیرو.

کیفیات فضایی و منظر شهری: امروزه بحث پیرامون حذف خطوط توزیع فشار قوی و ضعیف توزیع برق از مناظر شهری به امری مسلم و قطعی تبدیل شده و بسیاری از متخصصین منظرشناسی، حتی بر حذف این خطوط در مناطق روستایی و با تراکم کم جمعیتی نیز تاکید دارند(۲). قطعا بسیاری از شهروندان لارستانی که در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس کار و سکونت داشته و یا از آنجا بازدید نموده­اند، متوجه نبود هیچگونه پایه­های توزیع کم­فشار و پرفشار در جداره های شهری و محدوده خدماتی شهرهای کوچک و بزرگ این کشورها شده­اند. در حقیقت استفاده از خطوط انتقال زیرزمینی برق، نقش غیرقابل­انکاری در غنای محیطی فضاهای شهری دبی، ابوظبی، دوحه و کویت داشته است. اهمیت زیبایی بصری مناظر انسان­ساخت و طبیعی در کشورهای غربی به حدی رسیده است که معماران منظر، برای کاستن از تشویش بصری ناشی از دکل­های فشار برق قوی حتی در مناطق خالی از سکنه، دکل­های پیکر­نما طراحی نموده­اند (شکل۱).

در عین حال، با وجود همه این دلایل علمی، نباید از تاثیر حضور این دکل­ها در کاهش ارزش املاک و مستغلات شهری و روستایی نیز غافل بود(۳). متاسفانه کشور ایران یکی از معدود کشورهای در حال توسعه است که همچنان در فضاهای شهری خود از دکل­های بزرگ و تیرهای کوچک انتقال نیرو استفاده می­کند و همین موضوع در بسیاری از نقاط موجب کاسته شدن از غنای حسی فضاهای شهری ارزشمند، بهم خوردن تناسبات بصری جداره­های کالبدی و مخدوش شدن طراوت و زیبایی جداره­های طبیعی شده است. اینکه بعضا دیده می­شود که مسئولان شهرهای کوچکتر همچون لار به استفاده مشابه از این دکل­ها در فضاهای شهری شیراز و تهران استناد می­کنند، دلیل موجه و قابل قبولی نخواهد بود؛ زیرا متخصصین و مدیران این کلان­شهرها خود بارها به این روند اشتباه و مخاطره انگیز تاکید داشته اند(۴) و تکرار اشتباه آنها توسط مسئولین ما هیچگونه توجیه منطقی نخواهد داشت.

با همه این اوصاف به نظر می­رسد مدیریت شرکت برق استان فارس و شهرستان لارستان در حال حاضر، ارزان­ترین راه نصب و توزیع شبکه انتقال نیرو را انتخاب نموده است؛ هرچند صرفه­جویی در هزینه­ها امری پسندیده در فرایند بهره­برداری و بهره­وری یک سیستم به شمار می­رود اما نباید از هزینه­هایی که در کوتاه مدت و بلندمدت و در اثر این اقدام، به سایر نهادهای اجتماعی و مدیریت محلی (از نهاد خانواده گرفته تا مدیریت شبکه بهداشت و درمان) تحمیل می­شود، چشم­پوشی نمود. با این اوصاف استفاده از خطوط زیرزمینی انتقال شبکه و یا بهره­گیری از خطوط هوایی جایگزین (با استفاده از محور ممتد ارتفاعات جنوبی و یا شمالی لار) هرچند ممکن است هزینه­ای دو چندان به شرکت توزیع نیروی برق استان وارد نماید، اما بدون­شک این هزینه­کرد، ارزش حفظ سلامت جسمی- روحی، آرامش بصری و حتی حفظ ارزش سرمایه ملکی کلیه شهروندان و هموطنان کشور عزیزمان ایران را خواهد داشت.

بيــــا تا جهــــان را به بــد نسپريم/ به كوشش همه دست نيكي بريم

نبــاشد همي نيك و بـــد، پــــايدار/ همـــــان به كه نيكي بود يادگار

                                                                                حکیم ابوالقاسم فردوسی

* مدیرگروه شهرسازی دانشگاه دولتی لار

——-

۱) برای اطلاعات بیشتر رجوع گردد به مقالات معتبر علمی – پژوهشی زیر:

• جوزی و همکاران (۱۳۹۳) شناسايي و ارزيابي ريسک مخاطرات ناشي از خطوط انتقال برق ولتاژ بالا در مناطق مسکوني با استفاده از روش تجزيه و تحليل حالات شکست و اثرات آن (FMEA)، نشریه سلامت و محيط زيست، دوره۷، شماره۱، صفحه۵۵ تا 
• Atudori M, Rotariu M. Electromagnetic field radiation near power lines and its environmental impact. UPB Sci Bull 2012;74:231e8 (http://refhub.elsevier.com/S2093-7911(15)00110-9/sref1)
• El Dein AZ. Magnetic field calculation under EHV transmission lines for more realistic cases. IEEE Trans Power Del 2009;24:2214e22.( DOI: ۱۱۰۹/TPWRD.2009.2028794)

Tourab W, Babouri A, Nemamcha M. Experimental study of electromagnetic environment in the vicinity of high voltage lines. AJEAS 2011;4:209e13. (http://www.thescipub.com/abstract/10.3844/ajeassp.2011.209.213)

۲)برای مطالعه بیشتر رجوع گردد به :

• Tempesta, T., Vecchiato, D., & Girardi, P. (2014). The landscape benefits of the burial of high voltage power lines: A study in rural areas of Italy.Landscape and Urban Planning, ۱۲۶, ۵۳-۶۴٫
• Atkinson, G., Day, B., & Mourato, S. (2006). Underground or overground? Measuring the visual disamenity from overhead electricity transmission lines. In D. Pearce(Ed.), Environmental valuation in developed countries: Case studies (pp. 213–۲۳۹).Cheltenham, UK: Edward Elgar Publishing Ltd.
• Atkinson, G., Day, B., Mourato, S., & Palmer, C. (2004). ‘Amenity’ or ‘eyesore’? Negative willingness to pay for options to replace electricity transmission towers. Applied Economics Letters, 11(4), 203–۲۰۸٫http://dx.doi.org/10.1080/13504850410001674803.

Giaccaria, S., Frontuto, V., & Dalmazzone, S. (2010). Who’s afraid of power lines? Merging survey and GIS data to account for spatial heterogeneity. Working Papers 2/2010. Department of Economics, University of Turin. Retrieved fromhttp://ideas.repec.org/p/uto/dipeco/201002.html

۳)برای مطالعه بیشتر رجوع گردد به :

• Gregory, R., & von Winterfeldt, D. (1996). The effects of electromagnetic fields from transmission lines on public fears and property values. Journal of Environmental Management, 48(3), 201–۲۱۴٫ http://dx.doi.org/10.1006/jema.1996.007

۴)برای مطالعه بیشتر رجوع گردد به مقاله تابناک با عنوان ” مخاطرات زندگي در سايه دكل‌هاي برق” به آدرس: http://www.tabnak.ir/fa/news/220622