آموزه‌های شگفتِ «مانیِ» پیامبر

انتشار در۲۸ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۴۷ ب.ظ سرویس:اندیشه, مطلب شما بدون دیدگاه 19 بازدید

آموزه‌های شگفتِ «مانیِ» پیامبر

اسدالله زهره‌وند: در پایان اسفند ماه پیروان مانی بزرگترین عید خود، یعنی جشن «بِما» را بر پا می داشتند و در این عید که به مناسبت شهادت پیامبرشان برگزار می شد شیرینی هایی که امروز آنرا «قتل مه» (مَه یعنی مانی) می نامیم توزیع می شد.

مانی درباره ی نبردِ میان «شَهزاده‌ی روشنایی» که او را «هُرمَزد بَغ» می نامد و «شهریار تاریکی» سخن می گوید. شهزاده‌ی روشنایی ناخدای کشتی نجات یا «ناوِ رهایی» است؛ خویشکاری و اشتغال او نجات روان انسان ها است، او روح آدمیان را بر کشتی نجات (سَفینَةُ النَجاة) سوار می کند و به «ساحل رهایی» که نخستین بخش از «بهشت روشنایی» است می رساند اما شهریار تاریکی با لشکریان خود بر او می تازد و دارایی های او را غارت کرده واو را با تنی خون آلود در تهِ مُغاک (گودال) رها می کنند. جالب است که در «زَبورِ مانوی» رویه ِی ۲۰۸ سطر ۱۲ درباره‌ی شهزاده‌ی روشنایی چنین آمده است:

«… پس گام برداشتم

تا به ساحل فرات رسیدم

در ساحلِ رود، جوانی نشسته، [منظور شهزاده‌ی روشنایی]

نوا سر داده آکَنده از عطر زندگی.

جوان گفت: [ای]  قلبم! کوهستانی برای من باش!

و تو ای وجدانم! در اندیشه ام بالنده شو!

قلبم! از برای من چون کوه باش!

و زندگان در پیِ تو باشند…» (زبور مانوی؛ برگردان دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور، نشر اسطوره)

همچنین مانی هنگامی که درباره‌ی آفرینش کیهان سخن می گوید، درباره‌ی دوازده «اِئُون» (نور) که در حضور خداوند ایستاده اند و نیز سرور ایشان که مانی او را «اِئُونِ اِئُون ها» یعنی نورِ نورها می نامد، سخن می گوید. همچنین در نوشته های مانوی درباره‌ی بانویی به نام «دوشیزه ی روشنایی» بسیار سخن رفته که در میانه‌ی آسمان ایستاده و خویشکاری (اشتغال) او نیز این است که همواره در حال نجات انسان های گنهکار می باشد.

این آموزه‌های شگفت مانی پیوستگی و همانندی بسیاری میان اندیشه های او و دیگر ادیان، به ویژه اسلام را نشان می دهد در حالی که دین مانی چهارصد سال پیش از اسلام پدید آمده است.

در باور مانوی شهریار جهان و خداوند هستی برای پیروزی بر بدی ها و پلیدی ها هرگز لشکری جرار و خونخوار ندارد تا با آن بر زشتی ها یورش بَرَد و ایشان را نابود سازد، بلکه تنها به وسیله‌ی شهزاده‌ی روشنایی پیروزی روشنی بر تاریکی و نیکی ها بر زشتی ها و پلیدی ها انجام می شود. بدین سان که وقتی لشکریان ظلمت بر گرد شهزاده‌ی روشنایی گرد آمده اند و به غارت دارایی های او می پردازند روشناییِ خوبی ها سراسر جهان را فرا می گیرد و سرانجام نیز بر بدی ها پیروز می شود.

نکته‌ی جالب دیگر این است که مانی می گوید روح شهزاده‌ی روشنایی پیش از آفرینش نخستین زن و مرد (آدم و حوا) آفریده شده است.

همانندی دیگر اندیشه‌ی مانویان با مسلمانان این است که ایشان بر صلیب کشده شدن عیسی مسیح (ع) را نمی پذیرفتند بلکه به فراز رفتگیِ (عروجِ) او باور داشتند و در واقع سرنوشت مسیح (ع)، به روایت انجیل، و برکشیدنِ او بر چلیپا به فتوای کاهنان یهودی در آن روزگار بیشتر به سرانجام مانی و مرگ دردناک او به فتوای دینمردان زرتشتیِ آن زمان، شباهت دارد.